Zgodnie z Kodeksem cywilnym ubezwłasnowolnienie to częściowe lub całkowite pozbawienie osoby do czynności prawnych. Wraz z ukończeniem 18 roku życia nabywamy pełną zdolność do czynności prawnych – możemy nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Oznacza to możliwość zawierania umów: nabywania nieruchomości, pojazdów, zaciągania kredytów itp.; sami decydujemy o swoim zdrowiu i leczeniu. Ubezwłasnowolnienie sprawia, że dana osoba nie może samodzielnie decydować o własnej osobie i majątku.
Ubezwłasnowolnienie możliwe jest wówczas, gdy choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe lub inne zaburzenia, wynikające np. z alkoholizmu czy narkomani, sprawiają, że dana osoba nie jest zdolna do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem, nie potrafi zatroszczyć się o siebie i swój los, ani sobie pomóc. Wniosek o ubezwłasnowolnienie mogą złożyć do sądu tylko określone osoby. Przede wszystkim są to najbliżsi: małżonek, krewni w linie prostej, czyli dzieci, rodzice, wnuki albo dziadkowie, a także rodzeństwo. Taki wniosek może złożyć także przedstawiciel ustawowy i prokurator, jeśli w toku innego postępowania dostrzeże taką potrzebę lub gdy zostanie poinformowany o zasadności takiego kroku przez osobę spoza „kręgu” uprawnionych. Wniosek składa się do sądu okręgowego, właściwego dla miejsca zamieszkania osoby, która ma być ubezwłasnowolniona; musi on zawierać potwierdzenie przynależności składającego wniosek do grona osób uprawnionych, a także świadectwa o stanie zdrowia lub stanie psychicznym.
Doskonale rozumiemy, że podjęcie decyzji o złożeniu wniosku o ubezwłasnowolnienie bliskiej nam osoby może być bardzo trudne i wiąże się z wieloma wątpliwościami, zarówno natury etycznej, jak i czysto prawnej. Często w takich sytuacjach pojawiają się pytania: czy mamy do tego prawo, czy nie jest to w jakiś sposób zbyt radykalna ingerencja w życie drugiego człowieka. Wiemy, że kiedy problem dotyczy osoby starszej, którą darzymy szczególnym szacunkiem i z której zdaniem liczyliśmy się przez wiele lat, nierzadko czujemy się niezdolni do takiego działania, mimo wyraźnych ku temu przesłanek.
Chcemy w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że ubezwłasnowolnienie stanowi przede wszystkim formę pomocy i ochrony danej osoby, zarówno przed nią samą (np. gdy odmawia leczenia), jak i przed osobami trzecimi, które mogłyby wykorzystać jej stan do własnych celów (np. nakłonić do przepisania mieszkania). Warto pamiętać, że sąd podejmuje decyzję o ubezwłasnowolnieniu tylko wówczas, gdy stan tej osoby jest poważny; a osoba, której dotyczy wniosek, o ile jej stan na to pozwala, zostanie wysłuchana w obecności biegłego lekarza. Nasza kancelaria udzieli Państwu wszelkiej możliwej pomocy w kwestii przygotowania wniosku o ubezwłasnowolnienie i postępowania sądowego w tej sprawie.
Jak zaznaczyliśmy ubezwłasnowolnienie może być częściowe lub całkowite. Ubezwłasnowolnienie częściowe oznacza, że dana osoba sama podejmuje czynności prawne, ale aby były one ważne, potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego – czyli przydzielonego kuratora. Osoba taka może całkowicie samodzielnie (bez zgody kuratora) zawierać umowy w bieżących sprawach, dysponować wynagrodzeniem, robić zakupy czy iść do lekarza; sama nie może jednak np. kupić lub sprzedać mieszkania czy sporządzić testamentu. Ubezwłasnowolnienie częściowe może być orzeczone wyłącznie wobec osoby pełnoletniej. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie sąd ustala opiekunka – którym w pierwszej kolejności jest małżonek, a w dalszej rodzice. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie podejmuje decyzje jedynie w drobnych sprawach codziennych, jak niewielkie zakupy, wizyta u fryzjera itp.