O ile istnienie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dzieci jest faktem powszechnie znanym i ustalanie przez sąd w sprawie rozwodowej wysokości alimentów na rzecz dzieci uznajemy za oczywiste, o tyle alimenty na małżonka dla wielu osób (nie interesujących się prawem na co dzień) są pojęciem dość zagadkowym. Zagadnienie to reguluje artykuł 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Kiedy zatem można domagać się alimentów od małżonka po rozwodzie?
Możliwość otrzymywania alimentów od małżonka uzależniona jest od tego, czy małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód bez orzekania o winie, z winy obojga małżonków czy z wyłącznej winy jednego małżonka.
Kiedy małżeństwo zostało rozwiązane bez orzekania o winie, byli małżonkowie mogą żądać od siebie alimentów jedynie w sytuacji, gdy znajdują się w niedostatku. Niedostatek należy rozumieć jako okoliczność, w której małżonek nie ze swojej winy, np. z powodu choroby, nie może samodzielnie zaspokajać (części lub całości) swoich potrzeb życiowych Alimenty takie obowiązują ograniczenia czasowe – mogę one być płacone do 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego (w wyjątkowych sytuacjach obowiązek ten może zostać wydłużony).
W drugim przypadku, tj. kiedy małżonkowie zostali uznani za współwinnych rozkładu małżeństwa, alimenty również mogą być przyznane jedynie na rzecz małżonka pozostającego w niedostatku, ale obowiązek ten nie będzie ograniczony w czasie.
Inaczej przedstawia się sytuacja, kiedy rozwód nastąpił z wyłącznej winy jednego z małżonków. Osoba niewinna nie musi znajdować się w niedostatku – wystarczy wykazanie, że rozwód przyczynił się do znacznego pogorszenia jej sytuacji materialnej. Sytuacje takie zdarzają się naprawdę często i żądanie wówczas alimentów nie może być pojmowane jako chęć „odegrania” się na byłym małżonku, ale jako działanie w pełni uzasadnione. Wielokrotnie bywa przecież tak, że przez cały okres małżeństwa tyko jedno z małżonków pracowało, a drugie zajmowało się prowadzeniem gospodarstwa domowego i wychowywaniem dzieci – co stanowi bardzo ważny wkład w zaspokajanie potrzeb rodziny, ale nie wiąże się z dostarczaniem środków do życia, zdobywaniem doświadczenia zawodowego itd.
Alimenty służące wyrównaniu stopy życiowej nie są ograniczone czasowo, a małżonek wyłącznie winny nie może domagać się alimentów w żadnych okolicznościach. Sąd nie orzeka o alimentach na małżonka z urzędu, a uregulowanie tej kwestii zachodzi wyłącznie na wniosek jednego z małżonków – może to nastąpić zarówno w wyroku rozwodowym, jak i w osobnym postępowaniu, nawet znacznie później.
Zawarcie nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego do alimentów wiąże się z wygaśnięciem obowiązku alimentacyjnego; a w razie zmiany okoliczności, od których ów obowiązek był uzależniony, można żądać zmiany orzeczenia – uchylenia, podwyższenia lub obniżenia alimentów.
Warto pamiętać, że zarówno stan niedostatku, jak i istotne pogorszenie sytuacji materialnej muszą zostać dobrze udowodnione. Wysokość alimentów uzależniona jest od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego i możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, a w przypadku wyłącznej winy jednego z małżonków – od zakresu pogorszenia pozycji materialnej osoby niewinnej.
Niezależnie zatem od sytuacji, w której się znajdujemy, dobrze jest skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej. Doświadczony w sprawach o alimenty na małżonka adwokat będzie wiedział najlepiej, czego możemy się domagać oraz jak prawidłowo udokumentować i przedstawić swoje położenie.
